De druk op grote sociale media platforms neemt toe, een ongemakkelijke realiteit voor publieke instellingen. Kun je die platforms nog wel gebruiken om verhalen te delen die staan voor inclusie, feiten en publieke waarden? En wat zijn de alternatieven?
Dat verkenden we op dinsdag 8 april jl. tijdens de ‘Online kennissessie: de toekomst van sociale media’ samen met ons nieuwste VSC-lid: Waag Futurelab. Onder leiding van Pourya Omidi, die deze ontwikkelingen voor Waag op de voet volgt, kregen we een kijkje in de keuken van sociale media, en de alternatieven.
Wat is er aan de hand?
De macht over sociale media ligt nog steeds bij een handjevol grote techbedrijven, zoals Meta (Facebook, Instagram, WhatsApp) en X (voorheen Twitter). Zij bepalen de regels en die regels veranderen. Zo stopt Meta in de VS met fact checking, en wordt wereldwijd veel minder gemodereerd. Dat betekent meer ruimte voor desinformatie, online haat en manipulatie op de socials.
Europa reageert met nieuwe regels voor sociale media, zoals Digital Services Act en de aankomende Digital Wellness Act, om deze effecten in te perken. De vraag is: passen sociale media zich snel genoeg aan aan deze regels? En als ze dat doen: wil je als instelling wel verbonden blijven aan deze techbedrijven? Of is het tijd om naar alternatieven te kijken?
Het kan ook anders
Want die alternatieven zijn er. Alternatieven die wel gebouwd zijn op publieke waarden zoals als transparantie, privacy en duurzaamheid. Denk bijvoorbeeld aan Mastodon (alternatief voor X) en PixelFed (alternatief voor Instagram). Die platforms maken gebruik van het Fediverse: een open netwerkstructuur waarbij communities bepalen welke regels er gelden.
Alternatieven voor reguliere sociale media
Waar de regels bij de reguliere sociale media worden bepaald door een gecentraliseerde macht, gebeurt dat op het Fediverse op een gedecentraliseerde manier. Er is niet één partij die bepaalt welke regels er gelden, maar verschillende partijen.
Je hoeft niet precies te begrijpen hoe het Fediverse technisch in elkaar zit. Wat belangrijk is om te weten:
- Je kunt je aansluiten bij een andere community als je je niet meer thuis voelt bij de regels van je de community waar je inzit
- Je behoudt controle over je content, ook als je besluit om over te stappen naar een andere community. (Dit in tegenstelling tot reguliere sociale media. Als je bijvoorbeeld weg wil van X, gaat je content verloren. Bij Mastodon, het alternatief voor X, kun je je binnen Mastodon verplaatsen naar een andere community, je Mastodon-content verhuist met je mee)
- Door gebruik te maken van de sociale media in het Fediverse, draag je bij aan een publiek ecosysteem dat alternatieven biedt voor Big Tech
Moet ik hier nu iets mee?
- Ja, als binnen jouw organisatie wordt gedacht over de publieke waarden die wordt uitgedragen, ook in de online aanwezigheid.
Het inzetten van alternatieve sociale media kan een krachtig signaal zijn naar jouw publiek. Zeker als publieke organisaties door heel Nederland hetzelfde doen. Daarom roept Waag zoveel mogelijk publieke organisaties op om samen alternatieve sociale media te gaan gebruiken.
- Nee, je hoeft niet halsoverkop te verhuizen.
De gebruiksvriendelijkheid van alternatieve sociale media kunnen nu nog niet tippen aan die van de reguliere sociale media. Daarnaast zijn er op deze alternatieve platforms ook nog lang niet zoveel gebruikers te vinden als op de reguliere platforms. Als je je doelgroepen nu goed weet te bereiken op de reguliere sociale media, is het zonde om daar meteen te vertrekken.
Desalniettemin is het goed om de ontwikkelingen in de gaten te houden. Zeker met de Europese regelgeving en ontwikkelingen in Amerika kun je er vanuit gaan dat sociale media en het gebruik ervan gaan veranderen. Je kunt alternatieve sociale media nu alvast inzetten naast je bestaande kanalen, zodat je publiek ook op de hoogte is van deze ontwikkelingen.