Het oudste werkende Planetarium ter wereld

Aan het plafond van de woonkamer van een prachtig grachtenhuis in Franeker bevindt zich het oudste nog werkende planetarium ter wereld. Dit nauwkeurig bewegend model van het zonnestelsel werd tussen 1774 en 1781 gebouwd door de Friese wolkammer Eise Eisinga.

Actuele stand

Tot op de dag van vandaag toont het Planetarium de actuele stand van de planeten. De planeten van het Planetarium bewegen namelijk in dezelfde tijd rond de zon als de echte planeten: Mercurius bijvoorbeeld in 88 dagen, de aarde in een jaar en Saturnus zelfs in meer dan 29 jaar! Daarnaast geven diverse wijzers informatie over de juiste datum, dag, jaartal, opkomst- en ondergangstijden van zon en maan  en nog veel meer.

Het planetarium loopt door middel van een indrukwekkend raderwerk van houten hoepels en schijven, met zesduizend handgesmede spijkers als tanden. Een slingerklok en negen gewichten drijven dit geheel aan. Elke bezoeker krijgt uitleg in de Planetariumkamer.

Expositie

De expositie neemt de bezoeker mee in het verhaal van Eise Eisinga. Eise heet iedereen via zijn portret welkom en nodigt de bezoeker uit om in de tentoonstelling meer te weten te komen over ons zonnestelsel, instrumenten en nog veel meer. Ook zijn beroep als wolkammer wordt in beeld gebracht in de voormalige werkplaats van Eisinga.

UNESCO Werelderfgoed

Het Koninklijk Eise Eisinga Planetarium staat sinds september 2023  op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Hiermee erkent het Werelderfgoedcomité van UNESCO de uitzonderlijke universele waarde van dit indrukwekkend grote model van ons zonnestelsel. Op deze lijst staan zo’n 1200 bijzondere plekken op de wereld.

Naast het Eisinga Planetarium kent Friesland nog drie Werelderfgoedsites: de Waddenzee, het Woudagemaal in Lemmer en ook een deel van de Koloniën van Weldadigheid bevindt zich in Fryslân.

Credits: Eise Eisinga Planetarium